-رویکردهای مختلف به تمدن اسلامی

به بهانه برگزاری همایشی با عنوان تمدن نوین اسلامی بحثی را ارائه ئائه ام که خلاصه ای از آن را ذکر می کنم :
دو رویکرد در خصوص تمدن اسلامی در بین متفکران مسلمان وجود دارد که هر یک پیامدهای مختلفی را بدنبال خواهند داشت برخی نگاهی تاسیسی یا پروژه ای به تمدن اسلامی دارند .این رویکرد معتقد است که باید تمدن اسلامی را بوجود آورد آنها با تاکید بر اینکه تمدن اسلامی مبتنی بر معرفت شناسی و هستی شناسی و جهان بینی الهی است نگاهی یکتا انگارانه به آن دارند و از این نتیجه می گیرند که تمدن اسلامی کاملا تمدنی متمایز از تمدن های دیگر است وپیشرفت های مسلمانان در قرون گذشته را بدلیل عدم انطباق کامل با جهان بینی اسلامی نمی توان تمدن نامید بلکه تمدن ناب اسلامی را باید دوباره وبا مهندسی خاص بنیان گذارد. اما بنظر می رسد این دیدگاه فاقد واقع بینی وفاقد استدلال قوی می باشد زیرا هر چند تمدن اسلامی تحت تاثیر مبانی نظری وجهان بینی اسلامی ونوع نگاه اسلام به انسان است اما همزمان تحت تاثیر شرائط فرهنگ بومی ونیازهای جغرافیائی ملل مسلمان وتعامل مسلمانان با تمدن های دیگربوده است بعلاوه همانطور که نمی توان قرائت ناب وخالصی از دین را در بین مسلمانان مطرح ساخت بنا بر این نمی توان ادعا کرد که گروه خاصی از مسلمانان بتوانند پروژه تمدن اسلامی را طراحی کنند اصلا تمدن اسلامی محصول تدریجی ابتکارات مسلمانان بوده است.
بر این اساس دیدگاه دومی مطرح می باشد که می توان آن را نگاهی تاریخی و پروسه ای به تمدن اسلامی ذکر کرد بر اساس این رویکرد اساسا ً شکل گیری تمدن اسلامی با بعثت پیامبر اسلام آغاز شد وعلیرغم فراز وفرودها تاکنون روند آن در جهان اسلام ادامه دارد ودرواقع پروسه ای تاریخی بوده است که بعنوان واقعیتی در جهان امروز وجود دارد ونیاز به تاسیس ندارد بلکه نیازمند تقویت و تداوم است براساس این دیدگاه باپیدایش اسلام وانتشارسریع وگسترده آن درمیان اقوام وملل وجذب فرهنگ های گوناگون بشر ی بنای مستحکم وعظیمی از فرهنگ وتمدن انسانی پایه گذاری شد که درایجادآن ملل ونژادهای مختلفی سهیم بودند که به آن تمدن اسلامی گفته می شود
تمدن اسلامی‌‌ را از لحاظ تاریخی می‌ توان به چند دوره تقسیم نمود ه اند ؛ دوره اول از آغاز دعوت اسلامی‌‌ و پیدایش اسلام در قرن هفتم میلادی تا سقوط بغداد بدست هلاکودوره دوم؛ با پذیرش اسلام توسط مغولان، تا اواسط قرن 18 میلادی ودوره سوم تمدن اسلامی در دوران معاصر. که هر یک از این دوره‌ها دارای خصوصیات خاص خودش است که آن‌ها را از هم متمایز می‌‌ نمایدبر این اساس این دیدگاه ضمن نقد نگاه تاسیسی به تمدن اسلامی معتقد است که تمدن اسلامی یک پروسه تکاملی است که با ظهور اسلام آغاز شد و بعنوان یک حرکت کستمر اما با فراز وفرود در زندگی اجتماعی وسیاسی مسلمانان جاری بوده است و حوزه جهان اسلام را بعنوان حوزه تمدنی متمایزی از حوزه های دیگر مطرح کرده است .که این نوع نگاه در این بحث پیگیری شده است که در ادامه سعی خواهیم کرد ویژگی های آن را مورد بررسی قرار داده وبر اساس آن راهکارهای تقویت این روند را در دوران معاصر مورد مطالعه قرار دهیم