دستاوردها وچالشهای انقلاب ایران
مهمترین اتفاق سال 57 ، رخداد انقلاب ایران است که از آن بعنوان بزرگترین انقلاب قرن یاد کرده اند و محققان زیادی به چرائی این انقلاب بزرگ پرداخته اند بطوریکه می توان از در سه دسته عوامل ساختاری و ارادی و اندیشه ای بعنوان عوامل مؤثر بر شکل گیری این انقلاب یاد کرد که نقش دراز مدت ، میان مدت و کوتاه مدت را در شکل گیری انقلاب داشته اند .
اهداف انقلاب ایران در واقع پیگیری مطالبات تاریخی ملت ایران بودکه مقابله با استبداد وابستگی سیاسی و دفاع از استقلال سیاسی و واحیاء نقش سیاسی اجتماعی دین و ایجاد نظامی مستقل مبتنی بر آراء ملت و همچنین تحقق همزمان آزادی ، عدا لت ، احیاء هویت دینی و معنویت و اخلاق پیشرفت و اقتدار کشور بودکه در ایدئولوژی انقلاب مندرج شده بود. وبا پیروزی انقلاب تلاش گردید در قالب قانون اساسی واز طریق ساختار های مبتنی بر آراء ملت این اهداف محقق گردید. که درمطالعه روند پیشبرد اهداف مذکور در ایران بعد از انقلاب روندهای متعددی که نشاندهنده موفقیت ها وبرخی ناکامی ها دررسیدن به اهداف است قابل مشاهده است.
درعرصه سیاسی مهمترین دستاورد انقلاب ،استقلال سیاسی، پیوند دین ودموکراسی و احیاء نقش جامعه درسیاست بود که قبل از انقلاب از هم گسسته شده بود وبعد از انقلاب از طریق سازوکار نظام مردمسالاردینی تحقق یافت . به بیان دیگر با توجه به ماهیت “جمهوریت” نظام سیاسی جمهوری اسلامی،آرای اکثریت مردم علیرغم برخی موانع طی چهار دهه گذشته نقش اصلی را در تحولات سیاسی جمهوری اسلامی ایفا کرده است . ومبتنی براین سازوکار وعلیرغم برخی موانع تحول درحوزه سیاست وگردش نیروهای مختلف اجتماعی وگفتمان های مختلف سیاسی شکل گرفت. بطوریکه در سالهای بعد از انقلاب گروههای سیاسی و دولت های مختلف تحت تأثیر این گفتمانهای سیاسی مختلف به قدرت رسیدند که هر یک از این گفتمان بخشی از گفتمان جامع همچون آزادی ، عدالت ، استقلال و.. انقلاب را برجسته سازی کردند.
درعرصه فرهنگی واجتماعی وعلمی نیز روندهای کلان نشاندهنده تداوم نوعی روند مدرنیزاسیون درعرصه فرهنگی –اجتماعی دربستر یک محیط اسلامی ایرانی است . وگسترش کمی مراکز آموزشی و آموزش عالی وگسترش شبکه وسیعی از مدارس و دانشگاه‌ها،افزایش سطح باسوادی، رشد انتشار کتاب و نشریات و افزایش رسانه‌ها در کشور تحول در شبکه ارتباطی درون کشوری،گسترش وسایل و امکانات جدید ارتباطی در میان بخش کثیری از جامعه‌و…، بهبود وضعیت محصولات فرهنگی وهنری و شکل‌گیری حلقه‌های علمی دانشمندان جوان حول فناوری‌های جدیدی همچون نانوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی، صنایع هسته‌ای و موشکی و هوافضاولیزر و رشد گسترده علمی در عرصه صنایع دفاعی در عرصه هوائی، زمینی و دریائی و رشد علمی کشور وشرکت های دانش بنیان وکسب افتخارات مختلف جهانی توسط این نیروهای جوان وبا استعدادو…نشانه های این تحول است.
اما عرصه اقتصادی همواره درمسیر اقتصادی مختلط دراین سالها ، نشاندهنده موفقیتها توام با ناکامی هاست . از یکسو دولتهای مختلف در چهل سال گذشته علیرغم بحرانهای مختلف در کشور ، اقدامات مهمی را برای تقویت زیرساخت‌های اقتصادی کشور انجام دادند وگام های مهمی در بخش صنایع دولتی سرمایه‌گذاری‌های وسیع و ساخت‌وسازهای فراوان و ورسیدگی به مناطق محروم برداشته شد امااز سوی دیگر علیرغم این اقدامات مهم بدلائلی شاخص های اقتصادی نشاندهنده تلاشهای ناموفق در عرصه اصلاحات ساختاری وپایه ریزی یک اقتصاد قدرتمند ومقاوم در مقابل تکانه های بیرونی بوده است.ورشد اقتصادی وتغییرات نرخ تورم، نرخ بیکاری و ضریب جینی نیز وضعیت باثبات و مثبتی را در بسیاری از مقاطع مختلف دولت‌ها تجربه نکرده است و بافرازوفرود همراه بوده است و علیرغم شعار عدالت‌خواهانه دولتهای مختلف آنها موفق به ایجاد روند با ثبات و مستمری در این راستا نبوده‌اند ودور باطل ومداوم تورم وگرانی ومشکلات اقتصادی . زندگی مردم را دچار مشکل ساخت و تداوم این مشکلات حلاوت پیشرفت گسترده درعرصه های دیگر را درکام ملت کم اثر ساخت.
روندها درعرصه سیاست خارجی و روابط بین الملل نیز نشاندهنده پیگیری سیاست” تعامل گرائی ضد سلطه ” با نظام بین الملل درراستای ارتقاء قدرت ملی ومنطقه ای ایران می باشد. ودراین راستا از یکسو طی چهاردهه گذشته شاهد گسترش روابط ایران با کشورهای مختلف جهان و مشارکت نقادانه ایران درنظام بین الملل وسازمانهای بین المللی وتلاش ایران برای ارتقا قدرت ونفوذ منطقه ای خود وتاثیر گداری برجریانها ی اسلامی ومردم مسلمان ومستضعف درجهان بوده است.بطوریکه اکنون ایران یکی از بازیگران مهم منطقه وموثر محسوب شده وبعنوان یک قدرت مستقل مورد توجه کشورهای بزرگ است. واز سوی دیگر بدلیل تقابل گفمان سلطه طلبانه آمریکا بعنوان قدرت برتر درراس نظام بین الملل با گفتمان استقلال طلبی انقلاب اسلامی، با چالشها وفشارهای زیادی از سوی آمریکا با ایران بوده که تاثیر خود را بعضا بر روابط ایران با دیگر کشورها نیز برجای گذارده است. که این فشارهای گسترده اقتصادی وسیاسی ، موانع مهمی را برای پیشرفت کشور اسلامی واستفاده از فرصتهای نظام بین الملل دراین راستا فراهم آورده است
درمجموع وعلیرغم همه فراز ونشیب ها وموانع، رصد تحولات سالهای بعد از انقلاب نشان می دهدکه روندها حاکم در عرصه سیاست، فرهنگ، اجتماع وسیاست خارجی طی چهار دهه گذشته از یکسو معطوف به پیشبرد مدرنیزاسیون وتقویت مظاهر تجدد درکشور بوده اند و از سوی دیگر پیشبرد منافع ملی، بومی و سرزمینی واستقلال واقتدار منطقه ای ایران را دنبال کرده اند و در سومین سو به سمت تقویت هویت دینی و پیشبرد ارزشهای مذهبی شیعی وتلاش برای پایبندی به اصول وارزشها حرکت کرده اند.به بیان دیگر برایند این روندها،علیرغم همه موانع وفراز ونشیب ها،به سمت نوعی ” نوگرائی بومی مذهبی ” در ابعاد مختلف سیاسی،اجتماعی، فرهنگی واقتصادی درحرکت بوده است وتلاش برای پیوندبین بین مذهب،ملیت ومدرنیته با محوریت اسلام اجتهادی وعقلانی در ابعاد مختلف بافراز ونشیب تداوم داشته است.. اما درعین حال تداوم این روند نیازمند رفع موانع ومشکلات جدی فراروی آن است که دراین مسیر بخصوص درعرصه اقتصادی وایجاد اقتصادی قدرتمند، درونزا وعادلانه مبتنی بر ظرفیتهای مختلف بالقوه کشور ، نیازمند راهبردها واقدامات مهم وتاثیر گذار به منظور مقابله وکاهش این چالشها ودرنهایت رفع موانع حرکت انقلاب درمسیر بالندگی آن می باشیم.
مطالب مرتبط
