فرهنگ ایرانی و جهان بینی شرقی
هویت امروز جامعه ایران در پیوند با گذشته تاریخی، فرهنگی و زبانی آن است و به‌قول علامه شهید مرتضی مطهری تحت تأثیر دولایه ایرانی و اسلامی است که درخصوص لایه ایرانی آن محققان بر وجود مؤلفه جغرافیایی، فرهنگی و زبانی اشاره دارند. درباره مؤلفه جغرافیایی هویت ملی محققان بر گردآمدن مجموعه‌ای از انسان‌ها حول فلات مرکزی ایران اشاره دارند که طبیعتاً این عامل جغرافیایی برای ساکنان این سرزمین، سرنوشت، فرصت‌ها و تهدیدات مشترکی را ایجاد می‌کرد و نوعی همگرایی و هویت مشترک را بین آنها تقویت می‌کرد. این سخنان را دکتر فوزی در همایش بین‌المللی دو سالانه فرهنگ و زبانهای باستانی مطرح کرد که با حضور پژوهشگران مختلف از ایران و دیگر کشورهای جهان در دو روز چهارم و پنجم بهمن‌ماه 1400، به‌همت پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به‌صورت حضوری و وبیناری برگزار شد.
دکتر فوزی: زبان فارسی، عامل اصلی وحدت ملی ایرانیان است
به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در ابتدای این همایش دکتر یحیی فوزی (معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه) ضمن عرض خیرمقدم به حضار در همایش، ایران‌شناسان و زبان‌شناسان و تشکر از اعضای پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه، به‌خصوص دکتر نصراله‌زاده رئیس پژوهشکده و همچنین تشکر از مدیر علمی همایش از بابت برگزاری سومین دوره از این همایش، گفت: یکی از اهداف پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی بر اساس اساسنامه مصوب آن، پژوهش، بازنمایی و معرفی هویت و میراٍث تمدنی ایرانی اسلامی و تبادل دانش وگفت‌وگوی تمدنی در سطح ملی و فراملی است و این پژوهش با موضوع فرهنگ و زبانهای باستانی، گامی دراین راستا محسوب می‌شود. اصولاً شناخت جهان کهن که به‌واسطه مطالعات باستان و از طریق فرهنگ و زبانهای کهن قابل درک است، می‌تواند در درک عمیق‌تری از هویت امروز ما و پیوند بین سطوح مختلف هویتی بسیار مؤثز باشد و مطالعه فرهنگ، تاریخ زبان‌فارسی و شناخت و بررسی گویش‌های ایرانی دراین ارتباط از اهمیت زیادی برخوردار است.
دکتر فوزی افزود: هویت امروز جامعه ایران در پیوند با گذشته تاریخی، فرهنگی و زبانی آن است و به‌قول علامه شهید مرتضی مطهری تحت تأثیر دولایه ایرانی و اسلامی است که درخصوص لایه ایرانی آن محققان بر وجود مؤلفه جغرافیایی، فرهنگی و زبانی اشاره دارند. درباره مؤلفه جغرافیایی هویت ملی محققان بر گردآمدن مجموعه‌ای از انسان‌ها حول فلات مرکزی ایران اشاره دارند که طبیعتاً این عامل جغرافیایی برای ساکنان این سرزمین، سرنوشت، فرصت‌ها و تهدیدات مشترکی را ایجاد می‌کرد و نوعی همگرایی و هویت مشترک را بین آنها تقویت می‌کرد.
اصولاً فرهنگ ایرانی تحت تأثیر معرفت‌شناسی شرقی و اشراقی‌اندیشی شرقی قرار دارد
او گفت: درباره مؤلفه‌های فرهنگی ایران باستان مؤثز بر این هویت، می‌توان بر مؤلفه‌های معرفت‌شناسانه و جهان‌بینی مشترکی که تحت‌تأثیر آموزه‌های دین زرتشت شکل گرفت و بر آداب و رسوم ایرانیان اشاره کرد که اصولاً فرهنگ ایرانی تحت تأثیر معرفت‌شناسی شرقی و اشراقی‌اندیشی شرقی قرار دارد و اعتقاد به ماورای طبیعت، اهورامزدا، نیروهای خیر و شر و زندگی آن جهانی نتیجه این معرفت‌شناسی است و آداب و رسوم فرهنگی ایرانیان تجلی این نوع معرفت‌شناسی، جهان بینی، انسان‌شناسی و نوع نگرش به نظام سیاسی است که در زبان و ادب فارسی، جشن‌ها و مراسم ملی تجلی یافته است.
دکتر فوزی گفت: به بیان دیگر فرهنگ توحیدی، خداباوری و دین‌مداری، در بین اقوام ایرانی با تأثیر‌پذیری از آموزه‌های دین زرتشت و معرفت‌شناسی و جهان‌بینی شرقی، یکی از مؤلفه‌های مهم هویتی در ایران باستان است که این فرهنگ نوعی هویت و تشخص و تمایز را برای ایرانیان و شرق در مقابل معرفت‌شناسی و جهان‌بینی انسان‌مدار و مادی‌گرایانه غرب و یونان آن‌روز به‌وجود آورده بود. همچنین می‌توان به روحیه ظلم ستیزی و استقلال‌طلبی و پیوند دین و سیاست در ایران باستان اشاره کرد که تداوم آن را تاکنون در تاریخ و سیاست ایران می‌توان به‌خوبی مشاهده کرد.
ایران امروز نیازمند تبارشناسی هویتی و شناخت مؤلفه‌ها و ابعاد فرهنگی پیونددهنده بین گذشته و حال است
فوزی افزود: این رگه‌های فرهنگی مبتنی بر وحدت درونی ادیان توحیدی همان عامل پیونددهنده هویتی ایرانیان با اسلام بود به‌طوری‌که آموزه‌های دینی اسلام برای ایرانیان آموزه‌های ناآشنایی نبود و مابعدالطبیعه‌‌گرایی و اشراقی‌گری ایرانی در اسلام مورد تأکید قرار داشت و اسلام، جهانی متشکل از عرصه مادی و معنوی را ترسیم می‌کرد که جهان ناآشنایی برای ایرانیان نبود، لذا با سرعت و رغبت بخش بزرگی از ایرانیان اسلام را پذیرفتند و تلاش کردند بین هویت ایرانی و هویت اسلامی جدید با محوریت اسلام پیوند برقرار کنند و ایرانی مسلمان تلاش کرد تا بعد از پذیرش اسلام ابعاد مختلف زندگی خود را بر اساس این چهارچوب جدید سامان دهد. براساس این پیوند بود که هویت ایرانی_اسلامی شکل گرفت که تقویت این هویت در ایران امروز نیازمند این تبارشناسی هویتی و شناخت مؤلفه‌ها و ابعاد فرهنگی پیونددهنده و مشترک بین گذشته و حال است.
وی گفت: اما درکنار این عوامل و به‌عنوان عامل مهم دیگر هویت‌ساز در ایران باید به زبان فارسی اشاره کرد که این زبان از جایگاه مهمی بر هویت ایرانیان خوردار است. به‌طوری‌که می‌توان گفت یکی از مؤلفه‌های هویتی و تمدنی ایران اسلامی، فرهنگ و زبان فارسی و ادبیات غنی آن وگویش‌های ایرانی است و به گفته یکی از محققان، این زبان چه در آن روزگارانی که کورش و داریوش بدان سخن می‌گفتند و منشورها و فرمان‌های خویش را بر پیشانی صخره‌ها و ستون‌ها حک می‌کردند، چه آن زمان که فردوسی بزرگ حماسه سترگ خود را با آن می‌سرود تا علایق ملی و فرهنگی را با آن نیرو بخشد و خودشناسی و خودباوری را به ایرانیان نشان دهد، چه هنگامی که مولوی آفریننده بزرگ ادبی عرفانی ایران و جهان آثار خود را با آن سرود تا اصالت دینی و عرفانی را به مردم بیاموزاند، چه هنگامی که حافظ و سعدی ماندگارترین آثار ادبی خود را با آن نوشتند، و چه زمانی که رهبران انقلاب اسلامی ایران از طریق این زبان پیام‌های معنوی، سیاسی و رهایی‌بخش خود را به جهان ارسال کردند؛ همواره نقش اصلی و ویژه‌ای در پایداری و حیات ایرانیان و وحدت ملی ایفا کرده و می‌کند.
زبان فارسی که ما امروز صحبت می‌کنیم، دنباله زبان فارسی میانه است
دکتر فوزی افزود: زبان فارسی از جهات مختلف اهمیت دارد در این زبان، شاهکارهایی به‌وجود آمده که در دنیا کم‌نظیر است. زبان‌شناسان می‌گویند که در دنیا شش‌هزار زبان وجود داردکه در بین آنها تنها چند زبان هست که در آن، آثاری مثل شاهنامه فردوسی، کلیات شمس، کلیات سعدی و غزلیات حافظ به‌وجود آمده باشد. درواقع تعداد زبان‌ها‌یی که آثاری چنین مهم در آنها به‌وجود آمده بسیار محدود است و این افتخار مهمی برای زبان فارسی به‌شمار می‌رود. از دلائل اهمیت زبان فارسی این است که رابط بین اقوام مختلف ایرانی است. ایران کشوری دارای قومیت‌های گوناگون است که هر کدام زبان خاص خود را دارد و رابط بین این اقوام، و هویت‌بخش مشترک آنها زبان فارسی است. فارسی، زبانی است که از نظر سابقه تاریخی گذشته‌اش مشخص است و این برای کمتر زبانی در دنیا حاصل شده.
زبان فارسی که ما امروز صحبت می‌کنیم، دنباله زبان فارسی میانه است که در دوره ساسانی تکلم می‌شده، و زبان دوره ساسانی دنباله زبانی است که در دوره هخامنشی تکلم می‌شده، لذا شناخت این پیوستگی از اهمیت مهمی برخوردار است. به‌عبارت دیگر، زبان فارسی به‌عنوان زبان رسمی کشور ایران، بازمانده زبان فارسی میانه و فارسی باستان است، بنابراین شناخت دقیق و علمی این زبان جزء از راه مطالعه تاریخچه و پیشینه آن امکان‌پذیر نخواهد بود. و در این راستا شناخت عمیق از زبانهای باستانی می‌تواند در شناخت زبان فارسی و ادبیات غنی آن و نیز گویش‌های ایرانی بسیار مؤثز باشد.
او گفت: علاوه بر اینکه فهم فرهنگ و زبانهای باستانی ایران می‌تواند در شناخت بنیادهای زبانی ایران فرهنگی بسیار کمک‌رسان باشد و تقویت آن عامل پیونددهنده بین کشورها و اقوام مختلف حول اشتراکات زبانی خواهد بود امروز زبان رسمی سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان زبان فارسی است. گذشته از اینها، در سه تا چهار قرن پیش، زبان فارسی زبانی بین‌المللی بود و از هند تا جنوب اروپا، زبان فارسی، زبان ادبی بود و در یک نگاه گسترده‌تر می‌توان گفت، زبانهای ایرانی که یکی از شاخه‌های زبانهای هندوایرانی است، عامل پیونددهنده تمدنی بین کشورها و مناطق ایران، افغانستان، تاجیکستان، بخشی از پاکستان، کردستان ترکیه، کردستان عراق و بخش‌هایی از آسیای میانه و قفقاز است و زبان‌ها و گویش‌هایی که اکنون در مناطق مختلف ایران و کشورهایی نظیر تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، هندوستان و بخش‌هایی از عراق، سوریه، ترکیه و حتی قفقاز به آنها تکلم می‌شود و به لحاظ وراثتی از بازماندگان زبانهای کهن ایرانی هستند، لذا درک عمیق‌تر از زبانهای باستانی و کهن ایران به‌عنوان بنیاد زبان فارسی امروز از اهمیت خاصی برای برقراری پیوند عمیق‌تر بین این کشورها و مناطق برخوردار است.
زبان فارسی همیشه چون حلقه‌ای مرئی و نامرئی، هویت فرهنگی و ملی مردم ایران و اقوام آن‌را به‌یکدیگر پیوند داده
معاون پژوهشی پژوهشگاه در خاتمه سخنانش گفت: درحقیقت زبان فارسی همیشه چون حلقه‌ای مرئی و نامرئی، هویت فرهنگی و ملی مردم ایران و اقوام آن‌را به‌یکدیگر پیوند داده و همچنان عامل اصلی وحدت ملی ایرانیان است، لذا حفظ و تقویت آن با شناخت بنیادها و گویش‌ها و ادبیات غنی آن وظیفه‌ای سترگ بر دوش همگان و وظیفه‌ای ملی برای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و این همایش وزین خواهد بود که امید است بتواند با استفاده از نظرات اندیشمندان و مشارکت‌کنندگان به اهداف مورد نظر خود دست یابد و در تعمیق و گسترش این دانش و به‌صورت خاص ارائه آخرین دستاورهای محققان درحوزه فرهنگ و زبان باستانی ایران قدم‌های مؤثری بردارد تا بتوان از این دستاورها برای پیوند بین گذشته و حال و تقویت هویت ملی درایران اسلامی سود برد.
لینک خبر
مطالب مرتبط
